Ước mong mang cocktail Việt đến với thế giới của nghệ nhân 95 tuổi

Cụ Nguyễn Xuân Ra (95 tuổi) bên bộ sưu tập các loại rượu vang từ khắp nơi trên thế giới. (Ảnh: Xuân Bổn)

Nhà giáo – nghệ nhân Nguyễn Xuân Ra sinh năm 1923 tại Quảng Bình, năm nay đã 95 tuổi. Cụ tự hào là người Việt Nam đầu tiên được công nhận trong giới pha chế cocktail, được giới chuyên môn ngợi ca bằng danh hiệu “Phù thủy cocktail”, hay “Lão làng bartender Việt Nam” (bartender là người chuyên pha chế đồ uống ở các quầy bar).

Chuyện đời, chuyện nghề

Đằng sau thành công hôm nay, là bao tâm huyết, đam mê mà ông cụ hiện trú đường Ngô Gia Tự, thành phố Đà Nẵng đã theo đuổi cả đời. Chuyện đời, chuyện nghề của cụ Nguyễn Xuân Ra dường như cũng đồ sợ như hàng chục đầu sách chuyên ngành về bar, pha chế cocktail… mà cụ truyền lại cho hậu thế.

Kể về duyên phận với nghề pha chế cocktail đã gắn liền với tên tuổi của mình, cụ Nguyễn Xuân Ra dường như linh hoạt, nhanh nhẹn hơn hẳn so với độ tuổi “xưa nay hiếm”.

Dịp nghỉ hè năm 12 tuổi, cụ được bố mẹ cho vào Quy Nhơn chơi. Lần đầu tiên đi theo người chú là trưởng bar rượu trong một câu lạc bộ thể thao của Pháp, cũng chính là ngày định mệnh gắn bó nghiệp pha chế cocktail với cuộc đời cụ Ra.

Nghệ nhân Nguyễn Xuân Ra biểu diễn pha chế cocktail tại một quán bar

“Tôi đã rất thích thú khi chứng kiến các thao tác nhanh nhẹn, nhuần nhuyễn trong việc pha chế, c??ng những động tác tung hứng rất đẹp mắt của chú tôi” – cụ ông 95 tuổi say sưa kể lại. Với ấn tượng khó phai đó, cụ xin làm phục vụ 2 tháng tại câu lạc bộ nói trên. Trong thời gian ngắn ngủi, cậu thanh niên 12 tuổi đã bắt đầu làm quen, “học lỏm” được ít nhiều về cách pha chế rượu.

Như chàng thanh niên mới yêu lần đầu, cụ Nguyễn Xuân Ra càng ngày càng hứng thú với nghiệp pha chế cocktail: “Từ những ly cocktail tự thử nghiệm đó đã dần dần hình thành trong tôi niềm đam mê, và nó theo tôi như cái nghiệp mãi thời gian sau này”.

Suốt những năm chiến tranh ác liệt, bên cạnh việc tham gia hoạt động cách mạng giống bao bạn bè đồng trang lứa, chưa lúc nào ngọn lửa đam mê với nghề bartender của cụ Ra bị phai nhạt. Đặc biệt, trong 20 năm (1954–1975) sống tại thành phố Nha Trang, cụ có nhiều dịp lui tới các bar rượu và quen thân với khá nhiều người pha chế cocktail tài hoa. Cụ Ra thường xuyên trao đổi, học hỏi các động tác “tung hứng” của họ, dần hình thành kỹ năng và bí quyết cho riêng mình sau này.

Một số đầu sách đã xuất bản của nghệ nhân Nguyễn Xuân Ra

Đất nước thống nhất, rồi kinh tế mở cửa. Loại hình bar rượu tái xuất ở Việt Nam, thổi một làn gió mới vào đời sống văn h??a người Việt. Các quán bar mọc lên như nấm, trong đó Aloha – bar rượu đầu tiên ở thành phố Đà Nẵng do cụ Ra xây dựng – nổi lên như một địa điểm hút khách. Du khách nước ngoài đến đây đều phải bất ngờ trước những ly cocktail rất “hợp gu” tại đây.

Nhiều người gõ cửa xin theo học nghề của cụ Ra. Các khách sạn, công ty du lịch cũng mời cụ mở lớp dạy cho cán bộ, nhân viên của họ. Từ đó, cụ Ra trở thành giảng viên về cocktail và nghiệp vụ bàn, bar của trường Cao đẳng du lịch Hà Nội, Huế, và đã đến dạy tại nhiều khách sạn lớn trong Nam ngoài Bắc như Plaza Hạ Long, Hữu nghị (Hải Phòng), Holiday (Hà Nội), Hội An (Quảng Nam)…

Tính từ năm 1997 đến nay, cụ Nguyễn Xuân Ra đã đào tạo trên 500 học viên nghề pha chế cocktail. Bên cạnh việc giảng dạy, cụ còn biên soạn nhiều tài liệu về kỹ thuật và nghệ thuật pha chế cocktail (25 đầu sách, nhiều băng đĩa về công thức, nghiệp vụ từ cơ bản đến nâng cao).

Ước mơ nâng tầm thương hiệu cocktail của người Việt

Cụ Ra say sưa nói về các công thức chế biến cocktail Việt Nam. (Ảnh: Vietnamnet)

Với niềm đam mê không ngưng nghỉ, nghệ nhân Nguyễn Xuân Ra vẫn giành thời gian để bôn ba khắp các nước như Mỹ, Pháp, Mexico… để học hỏi, nâng cao tay nghề. Cụ mong mỏi một ngày nào đó, cocktail do người Việt làm ra có thể vang danh thế giới.

Theo nghệ nhân Nguyễn Xuân Ra, về mặt dinh dưỡng, cocktail là thức uống thích hợp với mọi lứa tuổi, mọi thành phần xã hội. Trên thế giới có hơn 10.000 loại cocktail, dành riêng cho từng thời điểm trong ngày và tùy những dịp khác nhau.

Tuy nhiên, ở Việt Nam, lâu nay cocktail thường chỉ xuất hiện tại các quán bar, nhà hàng sang trọng. Vô hình chung, không phải ai cũng có điều kiện thưởng thức, nên cocktail nghiễm nhiên trở thành món đồ uống đắt tiền, xa lạ.

Để thay đổi quan niệm nói trên, cụ Ra nghiên cứu, sáng tạo, “nội địa hóa” thành công hàng chục loại nguyên liệu pha chế, nhằm biến cocktail trở thành một thức uống bình dân, giá cả phù hợp với túi tiền người dùng trong nước. Nhờ đó, những loại cocktail “Made in Vietnam” ra đời, đánh dấu một bước tiến đối với nghệ thuật pha chế cocktail của người Việt.

"Phù thủy cocktail Việt Nam" trong một buổi tặng giáo trình viết riêng cho Đại học Đông Á

Mới đây, nghệ nhân Nguyễn Xuân Ra quyết định tặng toàn bộ “bí quyết” mà mình đã dày công nghiên cứu cả cuộc đời, bao gồm bản quyền/toàn bộ công trình về nghiệp vụ bartender, về rượu vang, các tài liệu chuyên ngành, phục vụ đào nguồn nhân lực nhà hàng và ẩm thực, công thức sản xuất chủng loại rượu mùi (liqueur), cho trường Đại học Đông Á (TP.Đà Nẵng), để phục vụ đào tạo và “truyền lại nghề” cho thế hệ trẻ.

Nói về quyết định này, cụ Ra bộc bạch: “Đó là cái quý giá nhất của cuộc đời tôi, và tặng lại công trình này cho trường Đại học Đông Á thì công trình cả đời tôi mới có ý nghĩa và tiếp tục tồn tại trên đời, ít nhiều trở nên có ích cho xã hội”. Được biết, trong đó, có một giáo trình bartender ngắn hạn có thể giúp đỡ các bạn trẻ khó khăn chỉ học đến hết cấp 2 hoặc cấp 3, đang rất cần một nghề ??ể mưu sinh và dần tự lập.

Ở tuổi 95, sau thời gian dài bị ung thư vòm họng và tự điều trị, cụ Ra vẫn đam mê biên soạn sách, viết bài gửi các báo. Khi cần, người nghệ nhân già vẫn đi ra Hà Nội, vào Ninh Thuận, Sài Gòn… tìm kiếm nguyên liệu mới, truyền giảng kiến thức cùng với cây ba toong.

Thành công của một người càng lung linh, đẹp đẽ hơn khi người đó chia sẻ bí quyết thành công cho những người xung quanh. Tấm gương đẹp về nghệ nhân – nhà giáo Nguyễn Xuân Ra cũng chính là hình mẫu để thế hệ trẻ noi theo: hết mình theo đuổi đam mê, vươn tới thành công và luôn quan tâm tới thế hệ tương lai…

Hồng Anh